«Eμάτιασαν εσέ…»

της Γιώτας Ιωακειμίδου

Το αρχαίο ρήμα «οφθαλμίζω», σημαίνει ό,τι και το ματιάζω.
H γιαγιά μου πίστευε πολύ στο μάτι… δεν τολμούσαμε να πούμε πως «έχουμε πονοκέφαλο» η γιαγιά έλεγε «εμάτιασαν εσέ»… ήταν πεπεισμένη ότι ματιάζουν προπάντων ηλικιωμένοι
άνθρωποι με γαλανά μάτια ή με ενωμένα φρύδια (σμιχτο-φρύδηδες). Θυμάμα, έλεγε για μια γειτόνισσα «Τ’ ομμάτ’ ν ατς΄ λιθάρα σπανάζ’» (το μάτι της σπάζει πέτρες). Βέβαια κατά την ποντιακή δοξασία ματιάζονται κυρίως τα παιδιά, οι λεχώνες, οι νέοι και οι νέες που έχουν ιδιαίτερη ομορφιά και χαρίσματα. Επίσης ματιάζονται τα όμορφα και δυνατά ζώα, άλογα, βόδια και οι παραγωγικές αγελάδες.
Κατά τη λαϊκή ποντιακή αντίληψη και δοξασία πολλοί ματιάζουν ασυναίσθητα… Γι’ αυτό όταν κοιτάζουν ή επαινούν ανθρώπους και ζώα, φτύνουν τρεις φορές λέγοντας: «Φτου, να μη ομματιάσκεται». Αν κανείς παραλείψει να φτύσει, οι άλλοι τον προτρέπουν: «Φτύσον, να μη παίρ’ ομμάτ’». Ένα από τα συνηθισμένα ξόρκια της γιαγιάς μου για το ξεμάτιασμα ήταν το εξής: κρατούσε στο δεξί χέρι ένα μαχαίρι με μαύρη λαβή και στο αριστερό βελόνα ή κουτάλι. Τρίβοντας συνεχώς το ένα πάνω στο άλλο πάνω από τον ματιασμένο, ψιθύριζε το ξόρκι: «Αϊάννες κι Αεθόδωρον κι οι τρεις οι καβαλάροι. Σ’ Αϊμαρίνας το λιμνίν εφέγγιζαν κι επαίγναν. Σ’ Αϊαμαρίνας το λιμνίν εκρέμιζαν σταφύλια. Σην Ανάστασιν επρόφτασαν πενηντεννέα πρόατα. Να βγάλ’ τ’ ομάτα και τα στόματα». Όλα αυτά έδιναν στα ξόρκια τεράστια δύναμη υποβολής που επηρέαζε το ματιασμένο. Αυτός είναι κι ο λόγος που τα ξόρκια τότε «έκαναν θραύση»